Śmierć za lenistwo - czyli drakońskie prawo w Atenach

     Skąd wziął się występujący często w naszym języku związek frazeologiczny drakońskie środki (prawo, kary, przepisy, zarządzenia a nawet diety) ?

Starożytne Ateny nie bez powodu uznawane są za kolebkę demokracji, ale pierwsze dokumenty prawne były reakcją na niepokoje społeczne wynikające z wewnętrznej nierówności kastowego społeczeństwa. Lud domagał się coraz głośniej równości, a przede wszystkim ukrócenia samowoli arystokracji w sądownictwie. Arystokracja wykorzystywała swoją pozycję podczas procesów, kiedy to w dowolny sposób interpretowała prawo. Ludność ateńska, która podlegała niesprawiedliwemu systemowi osądzania, zaczęła dopominać się o swoje prawa.

Temida, bogini sprawiedliwości

    Potrzebny więc był nowy system prawny. Ateńczycy w 624 r. p.n.e. uznali, że najodpowiedniejszym człowiekiem do stworzenia nowego prawa był wybrany na archonta Drakon. W tym okresie istniało tylko prawo ustne, zwyczajowe. Oznaczało to, że system prawny był niesprawiedliwy, niższe klasy praktycznie nie miały szans aby dowieść swego i często, gęsto padały ofiarą samosądów ze strony szlachty. Drakon w 421 r. p.n.e. wprowadził pierwszy pisemny kodeks prawa karnego i cywilnego. Początkowo przepisy prawne wyryte były na drewnianych tablicach, ale były one nietrwałe, więc ich miejsce zastąpiły kamienne tablice wystawiane na widok publiczny na Agorze – w centralnym punkcie Aten.

     Ci którzy umieli czytać mogli się z nim zapoznać i zrozumieć jego treść. Według Plutarcha surowość nowych ustaw Drakona sprawiała wrażenie, że były napisane krwią a nie tuszem. Życie - w świetle prawa - mógł stracić praktycznie każdy; złodziej, który ukradł choćby jabłko, dłużnik ociągający się ze spłatą zobowiązań, tchórzliwy żołnierz, który poddawał miasto wrogowi, zamiast walczyć, cudzołożnik przyłapany na gorącym uczynku, przekupny sędzia, stręczyciel kobiet do nierządu oraz stręczyciel i klient małoletnich i pełnoletnich chłopców, świętokradca, bluźnierca, nierób ociągający się z wykonaniem pracy (!) i oczywiście morderca. Poza karą śmierci skazany mógł również zostać sprzedany w niewolę, pozbawiony praw obywatelskich czy też zostać skazany na chłostę lub karę pieniężną.

Drakon

      Drakon świadomy niesprawiedliwości takiego prawa miał powiedzieć: "Wiem, że to niesprawiedliwe, iż drobne przestępstwa i ciężkie zbrodnie karane są tak samo. Gdyby tylko udało się wymyślić karę surowszą niż śmierć..."

Skazanych strącano w przepaść, duszono, wieszano, kamienowano, wbijano na krzyż, palono lub podawano im truciznę. Oprócz kary śmierci stosowano także konfiskatę mienia i odmawiano pogrzebu złoczyńcy. 

     Jednak niewątpliwą Zasługą Drakona dla światowego sądownictwa było wprowadzenie do prawodawstwa jednej z jej najważniejszych zasad; rozróżnienia na winę umyślną i nieumyślną, przestępstwa nieumyślne były karane łagodniej, niż te umyślne. Wprowadził też rozróżnienie; zabójstwa (nieumyślne spowodowanie śmierci) i morderstwa (umyślne spowodowanie śmierci), ponadto obok procesu za morderstwo wprowadził również proces za nakłanianie. Surowość kodeksu ułożonego przez Drakona skłoniła ateńczyków do tego, że polecili zreformowanie prawa Solonowi, czego dokonał w roku 594 p.n.e.. Większość przepisów Drakona zostało zastąpionych przez nowe przepisy Solona wyjątkiem była ustawa odnosząca się do krwawych zbrodni, które Solon pozostawił bez zmian ....

Solon

  Tak więc określenie "drakońskie prawo" oznacza prawo bardzo surowe, a "drakońska kara", karę niewspółmiernie wysoką do wyrządzonej szkody.

O samym Drakonie niewiele wiemy, tyle tylko, że pochodził z jednego z najstarszych arystokratycznych  rodów a jego śmierć była tragiczna, zmarł na skutek uduszenia -  zadławił się, po doskonałym przemówieniu, które dał w teatrze na Eginie…

c.d.n.